Šta je uzbunjivanje i koje su obaveze poslodavaca?
Uzbunjivanje je otkrivanje informacije o:
- kršenju propisa,
- kršenju ljudskih prava,
- vršenju javnog ovlašćenja protivno svrsi zbog koje je povereno,
- opasnosti po život, javno zdravlje, bezbednost, životnu sredinu, kao i
- radi sprečavanja štete velikih razmera.
U zavisnosti od toga kome se informacija otkriva (saopštava) uzbunjivanje može biti:
- Unutrašnje uzbunjivanje, odnosno otkrivanje informacije poslodavcu.
- Spoljašnje uzbunjivanje, odnosno otkrivanje informacije ovlašćenom organu.
Uzbunjivanje javnosti je otkrivanje informacije sredstvima javnog informisanja, putem interneta, na javnim skupovima ili na drugi način kojim se obaveštenje može učiniti dostupnim javnosti.
Obaveze poslodavaca
Pre svega treba odrediti ko se sve smatra poslodavcem u smislu Zakona. Prema članu 2. tačka 3) to su:
- organ Republike Srbije, teritorijalne autonomije ili jedinice lokalne samouprave,
- nosilac javnih ovlašćenja ili javna služba,
- pravno lice ili preduzetnik koji radno angažuje jedno ili više lica.
Navedeno znači da se postupak unutrašnjeg uzbunjivanja sprovodi i u javnom i u privatnom sektoru.
Dalje, Zakon poslodavce razvrstava prema broju zaposlenih i za one sa deset i više zaposlenih propisuje obavezu donošenja opšteg akta kojim će urediti postupak unutrašnjeg uzbunjivanja i isto tako važnu obavezu da ovaj opšti akt istaknu na vidnom mestu dostupnom svakom radno angažovanom licu. Za nepoštovanje ove obaveze propisana je novčana kazna od 50.000 do 500.000 dinara.
Važno je naglasiti da poslodavci sa brojem zaposlenih manjim od deset, iako nemaju obavezu donošenja opšteg akta, u potpunosti primenjuju Zakon i na njih se odnose sve ostale obaveze propisane Zakonom. Shodno tome poslodavac ima obavezu da u skladu sa odredbama člana 14. Zakona:
- u okviru svojih ovlašćenja, preduzme mere radi otklanjanja utvrđenih nepravilnosti u vezi sa informacijom,
- u okviru svojih ovlašćenja, zaštiti uzbunjivača od štetne radnje, kao i da preduzme neophodne mere radi obustavljanja štetne radnje i otklanjanja posledica štetne radnje,
- se uzdrži od preduzimanja mera u cilju otkrivanja identiteta anonimnog uzbunjivača,
- da svim radno angažovanim licima dostavi pismeno obaveštenje o pravima iz Zakona i
- odredi lice ovlašćeno za prijem informacije i vođenje postupka u vezi sa uzbunjivanjem.
