Zakonom o zdravstvenoj zaštiti i Pravilnikom o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe propisani su vrste zdravstvenih ustanova, prema nivou zdravstvene zaštite i uslovi u pogledu kadrova, opreme, prostorija i lekova.

Prema gore navedenim propisima, bolnicu može osnovati svako pravno ili fizičko lice.

Postupak osnivanja bolnice počinje donošenjem pisanog akta o osnivanju, kojim osnivač, shodno odredbi člana 50. Zakona utvrđuje:

1) naziv i sedište, odnosno ime i prebivalište osnivača;

2) naziv i sedište zdravstvene ustanove;

3) delatnost zdravstvene ustanove;

4) iznos sredstava za osnivanje i početak rada zdravstvene ustanove i način obezbeđivanja sredstava;

5) prava i obaveze osnivača u pogledu obavljanja delatnosti zbog koje se zdravstvena ustanova osniva;

6) međusobna prava i obaveze zdravstvene ustanove i osnivača;

7) organe upravljanja zdravstvene ustanove u osnivanju i njihova ovlašćenja;

8) lice koje će do imenovanja direktora zdravstvene ustanove obavljati poslove i vršiti ovlašćenja direktora;

9) rok za donošenje statuta, imenovanje direktora i organa upravljanja.

Propisima se ne uređuju pitanja vlasničkih udela, pa, osnivač aktom o osnivanju navodi iznos sredstava za osnivanje i početak rada zdravstvene ustanove i način obezbeđivanja sredstava.

Za početak rada bolnice potrebno je:

• obezbediti Zakonom o zdravstvenoj zaštiti i Pravilnikom o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe propisane uslove u pogledu kadrova, prostorija, opreme i lekova,
• pribaviti rešenje ministarstva zdravlja kojim se utvrđuje da su ispunjeni uslovi propisani zakonom za obavljanje zdravstvene delatnosti, a koje donosi zdravstveni inspektor,
• na osnovu rešenja o ispunjenosti uslova za obavljanje zdravstvene delatnosti, izvršiti upis u registar kod nadležnog suda, sa kojim danom bolnica počinje sa radom.

Bolnica može biti opšta i specijalna.

Opšta bolnica pruža zdravstvenu zaštitu licima svih uzrasta obolelih od raznih vrsta bolesti i mora imati organizovane službe najmanje za:

1) prijem i zbrinjavanje hitnih stanja;

2) obavljanje specijalističko-konsultativne i stacionarne zdravstvene delatnosti iz interne medicine, pedijatrije, ginekologije i akušerstva i opšte hirurgije;

3) laboratorijsku, rendgen i drugu dijagnostiku u skladu sa svojom delatnošću;

4) anesteziologiju sa reanimacijom;

5) ambulantu za rehabilitaciju;

6) farmaceutsku zdravstvenu delatnost preko bolničke apoteke.

Opšta bolnica mora obezbediti samostalno ili preko druge zdravstvene ustanove :

1) sanitetski prevoz za upućivanje pacijenata u drugu zdravstvenu ustanovu na sekundarnom ili tercijarnom nivou;

2) snabdevanje krvlju i krvnim produktima;

3) službu za patološku anatomiju.

Takođe, shodno Zakonu, opšta bolnica može obavljati i specijalističko-konsultativnu delatnost iz drugih grana medicine.

Za razliku od opšte, specijalna bolnica pruža zdravstvenu zaštitu licima određenih dobnih grupa, odnosno obolelima od određenih bolesti, tj. obavlja specijalističko-konsultativnu i stacionarnu zdravstvenu delatnost za oblast za koju je osnovana, laboratorijsku i drugu dijagnostiku, kao i farmaceutsku zdravstvenu delatnost preko bolničke apoteke.

Specijalna bolnica se osniva i obavlja specijalističko-konsultativnu i stacionarnu delatnost ako u pogledu kadra ima najmanje:

1) u internističkoj oblasti – dva doktora medicine specijaliste iz odgovarajuće grane medicine i četiri medicinske sestre – tehničara sa srednjom školskom spremom;

2) u hirurškoj oblasti – dva doktora medicine specijaliste iz odgovarajuće grane medicine i četiri medicinske sestre – tehničara sa srednjom školskom spremom, jednog doktora medicine specijalistu anesteziologije sa reanimatologijom i dva zdravstvena radnika sa višom odnosno srednjom školskom spremom;

3) u kliničko-biohemijskoj dijagnostici: jednog diplomiranog farmaceuta – medicinskog biohemičara ili specijalistu iz medicinske, odnosno kliničke biohemije i dva laboratorijska tehničara sa srednjom školskom spremom;

4) u radiološkoj dijagnostici: jednog doktora medicine specijalistu radiologije i dva viša radiološka tehničara;

5) u transfuziji krvi, patološkoj anatomiji i fizikalnoj medicini i rehabilitaciji: jednog doktora medicine specijalistu iz odgovarajuće grane medicine i dva zdravstvena radnika sa višom odnosno srednjom školskom spremom, u svakoj oblasti;

6) u farmaceutskoj zdravstvenoj delatnosti preko bolničke apoteke: jednog diplomiranog farmaceuta.

Specijalna bolnica u skladu sa delatnošću koju obavlja mora obezbediti samostalno ili preko druge zdravstvene ustanove:

1) sanitetski prevoz za upućivanje pacijenata u drugu zdravstvenu ustanovu na sekundarnom ili tercijarnom nivou;

2) snabdevanje krvlju i krvnim produktima;

3) službu za patološku anatomiju.

Zakonom je propisano da zdravstvena ustanova može obavljati zdravstvenu delatnost samo ako ima:

• određenu vrstu i broj zdravstvenih radnika odgovarajućeg stepena stručne spreme, sa položenim stručnim ispitom, a za obavljanje određenih poslova i sa odgovarajućom specijalizacijom, ili naučnim, odnosno nastavnim zvanjem;
• dijagnostičku, terapijsku i drugu opremu za bezbedno i savremeno pružanje zdravstvene zaštite za delatnost za koju je osnovana;
• odgovarajuće prostorije za prijem obolelih, odnosno zdravih lica, za obavljanje dijagnostičkih i terapijskih postupaka lečenja i smeštaj pacijenata, kao i za čuvanje lekova i medicinskih sredstava;
• odgovarajuće vrste i količine lekova i medicinskih sredstava koje su potrebne za obavljanje određene zdravstvene delatnosti za koju se zdravstvena ustanova osniva.

Bliže uslove u pogledu kadra, opreme, prostora i lekova, za osnivanje i obavljanje zdravstvene delatnosti zdravstvenih ustanova, propisao je ministar zdravlja Pravilnikom o bližim uslovima za obavljanje zdravstvene delatnosti u zdravstvenim ustanovama i drugim oblicima zdravstvene službe (“Sl. glasnik RS”, br. 43/2006, 112/2009, 50/2010, 79/2011, 10/2012 – dr. pravilnik, 119/2012 – dr. pravilnik, 22/2013 i 16/2018).

Istim je propisano da, u pogledu kadrova, bolnica mora imati najmanje:

1) u internoj medicini, pedijatriji, opštoj hirurgiji i ginekologiji i akušerstvu: dva doktora medicine specijaliste iz odgovarajuće grane medicine i četiri medicinske sestre – tehničara sa višom odnosno srednjom školskom spremom, u svakoj oblasti;

2) u anesteziologiji sa reanimatologijom: jednog doktora medicine specijalistu i dva zdravstvena radnika sa višom odnosno srednjom školskom spremom;

3) u laboratorijskoj dijagnostici: jednog diplomiranog farmaceuta – medicinskog biohemičara ili diplomiranog farmaceuta specijalistu medicinske biohemije ili doktora medicine specijalistu kliničke biohemije ili doktora medicine specijalistu laboratorijske medicine i dva laboratorijska tehničara sa višom, odnosno srednjom školskom spremom;

4) u radiološkoj dijagnostici: jednog doktora medicine specijalistu i dva radiološka tehničara;

5) u transfuziji krvi, patološkoj anatomiji i fizikalnoj medicini i rehabilitaciji: jednog doktora medicine specijalistu iz odgovarajuće grane medicine i dva zdravstvena radnika sa višom odnosno srednjom školskom spremom, u svakoj oblasti (poslove transfuzije krvi i patološku anatomije može obezbediti preko druge zdravstvene ustanove);

6) u farmaceutskoj zdravstvenoj delatnosti preko bolničke apoteke: jednog diplomiranog farmaceuta.

U pogledu prostora, zdravstvena delatnost u zdravstvenoj ustanovi – bolnici, može se obavljati u građevinskom objektu u kome su obezbeđeni sledeći opšti uslovi:

1) da su građeni od materijala koji ne sme štetno da utiče na zdravlje ljudi i koji obezbeđuju zvučnu, termo i hidro izolaciju;

2) da su priključeni na električnu i telefonsku mrežu;

3) da su obezbeđeni vodovod, kanalizacija i grejanje;

4) da imaju posebne prostorije za ostavu čistog i prljavog rublja;

5) da u radnim prostorijama, bolesničkim sobama i sanitarnim čvorovima postoji tekuća hladna i topla voda;

6) da imaju sanitarni čvor sa predprostorom uz čekaonicu, a u bolnici na 10 postelja sanitarni čvor i tuš sa kadom;

7) da imaju prirodnu i veštačku osvetljenost, i to: u ordinaciji i laboratoriji 250 – 500 luksa, u čekaonici 100 luksa i u hodnicima 50 luksa;

8) da u svim prostorijama, u zavisnosti od namene bude obezbeđena temperatura od 18 – 25 stepeni Celzijusa;

9) da su podovi i zidovi izgrađeni od materijala koji se može lako održavati i dezinfikovati;

10) da svaka građevinsko-tehnička i funkcionalna celina u zdravstvenoj ustanovi ima sanitarni čvor za muškarce i žene (odvojeno za bolesnike i za osoblje) i posebne prostorije za ostavu opreme i sredstava za održavanje opšte higijene i za garderobu osoblja;

11) da prostorije u kojima bolnica obavlja delatnost imaju poseban, odnosno odvojen ulaz od ulaza u stambene i poslovne prostorije;

12) da prostorije za operacionu salu, porođajnu salu, hemodijalizu i intenzivnu negu imaju obezbeđenu klimatizaciju.

Pojedine prostorije za obavljanje zdravstvenih delatnosti u bolnici, u zavisnosti od namene, treba da imaju sledeće površine:

1) ordinacija: 10 m²;

2) prostorije za intervencije i prostorije za endoskopiju: po 16 m²;

3) prostorija za rendgenske preglede i snimanja: prema propisima o građevinsko-tehničkim uslovima za rad u prostoru sa jonizujućim zračenjem;

4) laboratorija: 40 m² (20 m² za biohemiju, 10 m² za hematologiju i 10 m² za urine);

5)  bolesnička soba: 5,5 m² po bolesničkoj postelji za odrasle; 3,5 m² po bolesničkoj postelji za decu do dve godine, za decu do šest godina 4 m²; a u intenzivnoj nezi i šok sobi 6,5 m² po postelji (razmak između postelja treba da iznosi 60 cm, u intenzivnoj nezi 100 cm, a udaljenost postelja od zida 20 cm u bolesničkim sobama i 60 cm u intenzivnoj nezi i šok sobi);

6) operaciona sala: 20 m²;

7) porođajna sala: 20 m².

Pored ovog, u bolnici su potrebne i sledeće, posebne prostorije:

1) u radiološkoj ordinaciji: za razvijanje filmova i za pripremu bolesnika;

2) u operacionoj, odnosno porodiljskoj sali: za pripremu i pranje i za sterilizaciju;

3) u kartoteci: za čuvanje i vođenje medicinske dokumentacije;

4) u bolnici, u zavisnosti od ukupnog broja bolničkih postelja (minimalan propisani broj bolesničkih postelja je: za opštu bolnicu je 20, a za specijalnu 10): za prijem i higijensku obradu bolesnika, za garderobu bolesnika, za medicinsku dokumentaciju, za smeštaj umrlih, kao i potreban broj prostorija za prijem, skladištenje, obradu i izdavanje hrane.

 U pogledu opreme, za rad opšte bolnice, u osnovnim/obaveznim oblastima, potrebno je obezbediti:

1)  Za internu medicinu:

a)  U ordinaciji:

1. Oprema za lekarsku ordinaciju u opštoj medicini
2. Kolica sedeća za prevoz bolesnika
3. Kolica ležeća za prevoz bolesnika

b) Dijagnostika, terapija i intenzivna nega:

1. Elektrokardiograf trokanalni
2. Oprema za ergometriju (ergo bicikl ili pokretna traka sa elektrokardiografskim monitorom i pisačem)
3. Spirograf
4. Oscilograf
5. Aparat za automatsko određivanje krvne slike
6. Ambu balon sa maskama
7. Defibrilator sa elektrokardiografskim monitorom
8. Monitor za EKG, TA i puls, sa oksimetrijom i kapnografijom
9. Pumpa infuziona
10. Aparat za respiratornu potporu, inhalacionu i oksigenoterapiju
11. Aspirator vakuum električni
12. Komplet za endotrahealnu intubaciju
13. Pumpa infuziona
14. Krevet bolesnički veliki
15. Krevet bolesnički specijalni
16. Orman
17. Sto radni
18. Stolice dve
19. Paravan
20. Orman za lekove i sanitetski materijal
21. Orman za instrumente
22. Otoman za pregled
23. Frižider
24. Sterilizator suvi

2)  Za pedijatriju:

a)  U prijemnoj ordinaciji:

1. Oprema za ordinaciju i prostoriju za intervencije zdravstvene zaštite dece
2. Kolica ležeća za prevoz bolesnika
3. Kolica sedeća za prevoz bolesnika
4. b) Dijagnostika, terapija i intezivna nega:
5. Elektrokardiograf trokanalni
6. Monitor za EKG, TA i puls, sa oksimetrijom i kapnografijom
7. Pumpa infuziona
8. Aspirator vakuum električni
9. Gasni analizator
10. Pulsni oksimetar
11. Lampa za fototerapiju
12. Inkubator za standardnu negu
13. Defibrilator za decu
14. Izvor kiseonika sa opremom
15. Komplet za endotrahealnu intubaciju
16. Aparat za merenje krvnog pritiska
17. Stalak za infuziju
18. Krevet bolesnički veliki
19. Krevet bolesnički mali
20. Sistem za sterilizaciju
21. Pribor za male hirurške intervencije
22. Sterilizator suvi
23. Frižider
24. Krevet za odojčad
25. Inkubator za transport
26. Kolica za lekove

3)  Za opštu hirurgiju:

a) Prijemna ambulanta:

1. Oprema za lekarsku ordinaciju u opštoj medicini
2. Sto za manje intervencije
3. Lampa pokretna
4. Aspirator vakuum električni
5. Kolica ležeća za prevoz bolesnika
6. Dvostepenik

b)  Operaciona sala:

1. Sto operacioni
2. Lampa operaciona sa satelitom
3. Nož elektrohirurški
4. Aspirator operacionog polja
5. Monitor za EKG, TA i puls, sa oksimetrijom i kapnografijom
6. Aparat za anesteziju sa automatskom ventilacijom pluća, aspiracijom i kapnografijom
7. Defibrilator
8. Rendgen aparat sa TV lancem portabilni
9. Negatoskop
10. Pribor za centralnu vensku kateterizaciju
11. Oprema za endotrahealnu intubaciju
12. Lampa operaciona na stalku
13. Sto za instrumente
14. Kolica za instrumente

v) Priprema i sterilizacija:

21. Oprema za sterilizaciju i destilaciju vode
22. Sistem za sterilizaciju
23. g) Intenzivna nega:
24. Respirator
25. Aparat za sukciju i drenažu
26. Oprema za endotrahealnu intubaciju
27. Pumpa infuziona
28. Monitor za EKG, TA i puls

• Za ginekologiju i akušerstvo:

a) Prijemna ambulanta:

1. Sto ginekološki
2. Reflektor na stalku
3. Kolposkop
4. Aparat za inhalacionu i oksigenu terapiju
5. Kolica sedeća za prevoz bolesnika
6. Kolica ležeća za prevoz bolesnika
7. Dvostepenik

b) Operaciona sala: osim pokretnog rendgen aparata, ostala oprema je ista kao za operacionu salu u opštoj hirurgiji

v) Priprema i sterilizacija: oprema predviđena za opštu hirurgiju

g) Intenzivna nega: oprema predviđena za opštu hirurgiju

d) Porođajna sala:

1. Sto porođajni
2. Reflektor na stalku
3. Monitor za EKG, TA i puls
4. Karditokograf
5. Sto za reanimaciju novorođenčeta sa opremom
6. Aspirator vakuum električni
7. Vakuum ekstraktor
8. Komplet forcepsa
9. Lampa baktericidna
10. Aparat za kiseonik sa priborom

đ) Prostor za reanimaciju i obradu novorođenčeta:

1. Vaga za merenje novorođenčeta
2. Kadica za kupanje novorođenčadi
3. Aspirator vakuum električni
4. Pumpa infuziona
5. Digitalni pehametar
6. e) Neonatologija:
7. Inkubator transportni
8. Inkubator za standardnu negu
9. Krevet za novorođenče
10. Kolica za transport novorođenčeta.

Ukoliko se opšta bolnica osniva za obavljanje specijalističko konsultativne ili specijalističko konsultativne i stacionarne zdravstvene zaštite i iz drugih oblasti medicine, potrebno je obezbediti propisane uslove i za te oblasti.

Za specijalnu bolnicu za internističke, odnosno hirurške oblasti, potrebno je obezbediti opremu za odgovarajuće oblasti u opštoj bolnici, a za pojedine specijalne bolnice (za cerebrovaskularne bolesti, za plućne bolesti i tuberkulozu, za psihijatrijske bolesti, za rehabilitaciju).

Napominjemo da je propisano da u bolnici, osnovanoj sredstvima u privatnoj svojini, ne može se obavljati hitna medicinska pomoć, snabdevanje krvlju i krvnim derivatima, uzimanje, čuvanje i presađivanje organa i delova ljudskog tela, proizvodnja seruma i vakcina i patoanatomsko-obdukcijska delatnost, kao i zdravstvena delatnost iz oblasti javnog zdravlja.

Registar ustanova se vodi kod nadležnog Privrednog suda kome se, radi upisa osnivanja bolnice u Registar, uz Prijavu za upis podnose:

1. osnivački akt (Odluka ili Ugovor) sa overenim potpisima,
2. obrazac OP – sa overenim potpisima,
3. Statut,
4. odluka o imenovanju direktora (ukoliko nije imenovan osnivačkim aktom),
5. odluka o imenovanju organa,
6. fotokopija l.k. osnivača i direktora, ako je/su osnivač/i fizičko/a lice/a, odnosno kopiju rešenja o upisu u nadležni registar i koiju l.k. direktora, ako je osnivač pravno lice,
7. rešenje zdravstvenog inspektora o ispunjenosti uslova (original ili ov.kopija),
8. potvrda banke o uplaćenom osnivačkom ulogu,
9. dokaz o osnovu korišćenja prostora za sedište (o vlasništvu ili zakupu),
10. prilozi na obrascima: 1,2,3,4 i Oglas.